بارداری خارج از رحم هنگامی ایجاد می‌شود که تخمک پس از باروری در محلی غیر از بافت آندومتر در رحم لانه گزینی کند. این اتفاق اغلب در لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد و به همین علت گاهی مواقع به آن حاملگی لوله‌ای گفته می‌شود. از آن‌جایی که لوله‌های فالوپ جهت نگهداری و رشد جنین طراحی نشده‌اند بنابراین جنین در این مکان قادر به رشد نمی‌باشد و باید با مداخلات پزشکی درمان‌های لازم به سرعت انجام شود.
از هر 50 مورد بارداری یک مورد آن ممکن است بارداری خارج از رحم باشد و شیوع آن حدو دو درصد تخمین زده می‌شود.
بارداری خارج از رحم چیست ؟
در فرایند بارداری طبیعی تخمک لقاح یافته به سمت رحم منتقل می شود و در دیواره ی رحم مستقر می شود و فرایند رشد را در دیواره ی رحم طی می کند. در بارداری خارج رحمی Ectopic pregnancy تخمک به دلیل آسیب در اثر التهاب و یا تغییر شکل، در خارج از رحم استقرار پیدا می کند و شروع به رشد کردن می نماید. بارداری خارج رحم ممکن است در لوله ی فالوپ ( راه ارتباطی بین تخمدان و رحم )، تخمدان، حفره ی شکمی و یا بخش پایینی شکم رخ دهد .
در صورت وقوع بارداری خارج رحمی ممکن است لوله های رحمی پاره شوند. پاره شدن لوله های رحمی باعث خونریزی زیاد می شود و ممکن است جان مادر به خطر بیفتد. به همین دلیل تشخیص سریع این نوع بارداری بسیار اهمیت دارد.
علائم بارداری خارج از رحم
در ابتدا علائم و نشانه‌های این نوع بارداری مانند بارداری‌های معمولی می‌باشد، نتیجه‌ی آزمایش بارداری مثبت می‌باشد و سایر علائم مانند حالت تهوع نیز ممکن است وجود داشته باشد اما به مرور علائمی ایجاد می‌شود که نشان از بارداری خارج رحم دارد، این موارد عبارتند از:
- درد شدیدی که به صورت مقطعی ایجاد شود (این درد معمولاً در ناحیه لگن، شکم یا حتی شانه و گردن ممکن است ایجاد شود)
- خونریزی واژینال: میزان خونریزی ممکن است بیشتر یا کمتر از خونریزی عادت ماهیانه باشد.
- علائم گوارشی
- ضعف، سرگیجه یا غش
اگر در ماه‌های اول دچاردرد شدیدی شدید که بیشتر از چند دقیقه طول کشید یا دچار خونریزی واژینال شدید باید سریعاً با پزشک متخصص زنان و نازایی خود تماس بگیرید.
در اغلب موارد هیچ گونه علائم خاصی مبنی بر بارداری خارج از رحم دیده نمی‌شود و تنها طی معاینات اولیه و انجام سونوگرافی می‌توان به این اختلال پی برد.
علت بارداری خارج از رحم
- عفونت یا التهاب لوله فالوپ که منجر به انسداد جزئي یا کامل آن می‌شود.
- بافت اسکار ناشی از عفونت‌های قدیمی یا جراحی که در گذشته انجام شده است نیز می‌تواند موجب اختلال در حرکت تخمک شود
- چسبندگی در لوله‌های فالوپ که به دلیل جراحی‌های قبلی در ناحیه لگن ایجاد شده است.
- رشد غیرطبیعی یا اختلال مادرزادی که منجر به تغییر شکل لوله فالوپ شده است.
چه عواملی خطر ابتلا به بارداری خارج رحمی را بیشتر می کنند؟
- خانم‌هایی که در سنین 35 تا 44 سالگی قرار دارند.
- افرادی که سابقه حاملگی‌های خارج رحمی داشته‌اند.
- افرادی که در گذشته جراحی لگن یا شکم داشته‌اند.
- افرادی که دچار بیماری‌های التهابی لگن هستند.
- افراد با سابقه سقط جنین
- بارداری پس از بستن لوله‌های فالوپ
- سیگاری بودن مادر
- افرادی که دچار اندومتریوز هستند.
- افرادی که تحت درمان با داروهای باروری هستند.
- نا همواری های ژنتیکی
- سابقه ی بیماری های مقاربتی مانند سوزاک یا کامیدیا
- بارداری با وجود آی یو دی در رحم
- مصرف دخانیات
تشخیص بارداری خارج از رحم
- معاینه لگن برای تشخیص درد
- انجام سونوگرافی رحمی برای ارزیابی محل قرار گرفتن جنین
- اندازه‌گیری سطح hCG (گنادوتروپین جفتی انسان)، سطوح پایین این هورمون از نشانه‌های حاملگی خارج از رحم می‌باشد.
- اندازه‌گیری سطح پروژسترون (پایین بودن این هورمون نیز می‌تواند علامتی برای حاملگی خارج از رحم باشد.
- آزمایش کولدوسنتز: با وارد کردن یک سوزن در بالای واژن و پشت رحم و ارزیابی وجود خون در این ناحیه (وجود خون در این ناحیه می‌تواند به علت خونریزی ناشی از پارگی لوله فالوپ باشد.)
درمان حاملگی خارج از رحم
تقریباً در تمام بارداری‌های خارج از رحم، جنین بیشتر از سه ماه نمی‌تواند زنده بماند و باید مداخلات درمانی جهت خروج آن پیش از اینکه میزان آسیب‌هایی که به مادر وارد می‌کند افزایش یابد انجام شود.
- درمان دارویی: در مواردی که حاملگی خارج از رحم زود تشخیص داده شده باشد، با تجویز متوترکسات بدن می‌تواند بافت حاملگی را جذب نماید بدون اینکه به لوله فالوپ آسیبی وارد شود.
- جراحی اورژانسی: در مواردی که لوله فالوپ دچار کشیدگی و پارگی شده باشد باید تمام یا بخشی از آن برداشته شود، این حالت یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و پس از متوقف ساختن خونریزی، جراحی اورژانسی باید انجام شود.
- جراحی لاپاراسکوپی: این روش که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود جراح با استفاده از لاپاراسکوپ اقدام به برداشتن بافت‌های حاملگی خارج از رحم می نماید، در مواردی لوله فالوپ آسیب دیده نیز خارج می‌شود.
- لاپاراتومی: اگر جراحی توسط لاپاراسکوپ موفقیت آمیز نباشد، جراحی لاپاراتومی انجام می‌شود. در لاپاراتومی برشی روی شکم ایجاد می‌شود تا بافت‌های جنینی در لوله فالوپ را خارج سازند.
پیشگیری از بارداری خارج از رحم
اگر کل لوله فالوپ خارج نشده باشد باید سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی به صورت مستمر تا زمانی که به صفر برسد تحت بررسی قرار بگیرد. اگر پس از درمان، سطح این هورمون همچنان بالا باشد می‌تواند نشانه‌ای از برداشتن ناکامل بافت جنین باشد، در این موارد درمان‌های دارویی یا مداخلات جراحی مجدد مورد نیاز است.
کلام آخر
پس از بارداری خارج از رحم ممکن است احتمال بارداری موفقیت آمیز در آینده کاهش بیابد، این مورد تا حدود بسیاری وابسته به آسیب های که طی جراحی و بارداری خارج رحمی به لوله‌های فالوپ وارد شده است، می‌باشد. توصیه می‌شود پیش از اقدام به بارداری تحت نظر پزشک متخصص زنان و نازایی قرار داشته باشید.
