تخمدان اندام تناسلی زنان است که به صورت جفت در هر طرف رحم وجود دارد. اندازه و شکل تخمدان ها تقریباً به اندازه یک بادام است.رشد و بلوغ تخمک ها در تخمدان ها اتفاق می افتد که در دوره های ماهانه در طول سال های باروری خانم آزاد می شوند. گاهی اوقات کیست ها به صورت کیسه های پر از مایع هستند که در داخل یا روی سطح تخمدان ایجاد می شوند. این کیست ها به نام کیست تخمدان شناخته می شوند. تعداد زیادی از بانوان در دوره ای از زندگی خود دچار کیست تخمدان می شوند.
تخمدان ها یک جفت غده بیضوی شکل هستند، که در دو طرف رحم قرار دارند و از طریق لوله های فالوپ به یکدیگر وصل شده اند.
در این مقاله همراه ما باشید تا شما را با کیست تخمدان و روش های درمان آن آشنا سازیم.
کیست تخمدان چیست ؟
کیست تخمدان یک نئوپلاسم (نئوپلاسم به معنی رشد غیرطبیعی سلول‌هاست و به عنوان تومور هم شناخته می‌شود، تومورهای بدخیم و تومورهای خوش خیم) کیست که ساختار توخالی دارد با یک ماده مایع یا نیمه مایع پر شده است.
اغلب، کیست های کوچک به هیچ وجه علائمی ندارند و طی معاینات پیشگیرانه تشخیص داده می شوند. درد و سایر علائم فقط با انواع خاصی از کیست ها یا عوارض ناشی از آنها ظاهر می شود.
علائم کیست تخمدان
زنان اغلب رشد کیست را احساس نمی کنند وضعیت سلامتی شخص، عمدتاً با رشد کیست یا ایجاد عوارضی مانند پارگی یا پیچ خوردگی کیست بدتر می شود. با علائم زیر می توانید به اینکه به کیست مبتلا هستید یا خیر مشکوک شوید:
- درد شدید یا دردناک در قسمت پایین شکم، که می تواند به کمر گسترش یابد.
- درد در ناحیه تخمدان
- تغییر در چرخه قاعدگی (تاخیر، شروع زودرس قاعدگی، ترشحات شدید یا کم)
- لکه بینی در وسط چرخه قاعدگی
- درد هنگام مقاربت جنسی
- ناراحتی هنگام دفع ادرار
- تکرر ادرار
دلایل ایجاد کیست های تخمدان
کیست های عملکردی یا فانکشنال در زنانی که در سنین باروری هستند، ایجاد می شوند. احتمال ایجاد کیست تخمدان با موارد زیر افزایش می یابد:
- مسائل ارثی و ژنتیکی
- عدم تعادل هورمونی
- بیماری های غدد درون ریز
- سقط جنین
- بیماری های التهابی مزمن اندام های تولید مثل
- شروع زودرس یا دیررس قاعدگی
- یائسگی دیررس
- تحریک تخمک گذاری
- مصرف داروهای خاص
- بیماری متابولیک
انواع کیست های تخمدان
بسته به علت ایجاد و ساختار، کیست ها از هم متمایز می شوند:
- فولیکولی: با نقص چرخه تخمک گذاری زمانی که یک فولیکول بالغ پاره نمی شود، ایجاد می شود.
- لوتئال: پس از تخمک گذاری ظاهر می شود، زمانی که مایع در جسم زرد تجمع می یابد.
- اندومتریوما : با اندومتریوز تخمدان تشکیل می شود و با علائم شدید (درد، فشار و غیره) آشکار می شود.
- پارااورین: کیست کپسول مانند پر از مایع با پوشش اپیتلیوم در آدنکس مجاور لوله رحمی و تخمدان می باشد.
- درموئید: از سلول های اپیتلیوم پوششی تشکیل می شود که در طول رشد جنینی وارد تخمدان می شود.
- تکالوتئینی: با سنتز ناکافی پروژسترون توسط جسم زرد در مراحل اولیه بارداری ایجاد می شود.
کیست های فولیکولی و لوتئال عملکردی نامیده می شوند. آنها با اختلال در چرخه تخمک گذاری و چرخه قاعدگی ایجاد می شوند. کیست ها بسیار شایع هستند و در اغلب زنان یافت می شود. ممکن است به هیچ وجه نشانه و علامتی نداشته باشند و طی 1-2 ماه خود به خود برطرف شوند. کیست های تکالوتئینی نیز تمایل به پسرفت دارند. آنها می توانند پس از زایمان و پایان شیردهی ناپدید شوند. در عین حال، همه انواع کیست ها نیاز به مشاهده و کنترل دارند.
کیست تخمدان چه عوارضی می تواند ایجاد کند؟
برخی از کیست ها ممکن است بدون علامت ایجاد شوند و خود به خود برطرف شوند، اما انواع دیگر در صورت عدم درمان می توانند عوارض جدی ایجاد کنند. عواقب کیست تخمدان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پیچ خوردگی تخمدان
- پارگی کیست
- اختلال در عملکرد تخمدان ها و اندام های مجاور
- از دست دادن بارداری
- ناباروری
این عوارض با درد شدید شکم، تب بالا، حالت تهوع و غیره همراه است و هنگامی که ظاهر می شوند، باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید، زیرا ممکن است نیاز به درمان جراحی باشد.
تشخیص کیست های تخمدان
اغلب کیست های تخمدان در سونوگرافی تشخیص داده می شوند. ممکن است برای تایید تشخیص و تعیین نوع کیست به بررسی ها و آزمایش های بیشتری نیاز باشد. متخصص زنان ممکن است CT، MRI یا داپلر رنگی اندام های لگنی را تجویز کند.
درمان کیست تخمدان
کیست های کوچک، نیازی به درمان خاصی ندارند و متخصص زنان می تواند به طور مرتب به بررسی آن بپردازد، زیرا در طی ویزیت و سونوگرافی، در مدت زمان مشخصی برای ارزیابی وضعیت کیست، می توان به تغییرات آن پی برد. کیست های کوچک و ریز ممکن است در عرض چند ماه برطرف شوند. اگر این اتفاق نیفتد، ممکن است نیاز به درمان باشد.
درمان با دارو
در مورد کیست تخمدان از درمان دارویی و جراحی استفاده می شود. در مورد درمان دارویی، داروهای هورمونی مانند دارو های پیشگیری از بارداری برای بهبود وضعیت این عارضه و سایر داروها، برای درمان بیماری های التهابی و کاهش درد تجویز می شود.
جراحی
عمل جراحی برای کیست های درموئید، تومورهای بزرگ، علائم شدید، بی اثر بودن درمان کم تهاجمی و شروع بیماری پس از یائسگی تجویز می شود. بیشتر عمل ها به روش لاپاراسکوپی و با ایجاد برش های کوچک در شکم انجام می شود. بسته به اندازه کیست، سن زن و برنامه ریزی برای بچه دار شدن، کیست بدون تأثیر بر بافت تخمدان برداشته می شود، همچنین ممکن است کیست و بخشی از تخمدان برداشته می شود یا تخمدان به طور کامل برداشته شود.
لاپاراتومی یکی دیگر از روش های درمانی کیست تخمدان می باشد. این روش در صورتی مورد استفاده قرار می گیرد که کیست بیمار بزرگ باشد. در این صورت برش بزرگ تری روی بدن فرد زده می شود تا بتوان به راحتی کیست را از بدن بیمار خارج کرد. بعد از این کار روی کیست، آزمایش های مختلف انجام می شود تا سرطان زا بودن آن تشخیص داده شود. اگر کیست سرطان زا باشد، باید با روش هیسترکتومی، تخمدان ها و رحم از بدن بیمار خارج شود.
