یکی از موثرترین روش های درمان ناباروری، درمان ناباروری با IVF است. تخمک ها و اسپرم های بازیابی شده در طی این درمان در آزمایشگاه بارور می شوند و جنین حاصل به رحم زن منتقل می شود. با این حال، برخی از زوج ها ممکن است به دلیل سن بالای مادر، کیفیت پایین تخمک، مشکل در رشد جنین آزمایشگاه، شکست لانه گزینی و غیره با شکست آی وی اف IVF مواجه شوند. در این مقاله به توضیحات مفصلی در رابطه با دلایلی که منجر به شکست IVF می شود، میپردازیم.
چه افرادی کاندیدای خوبی برای IVF هستند ؟
برخلاف تصور رایج، IVF برای همه زوج های نابارور مناسب نیست. افرادی با ویژگی های زیر کاندیدای ایده آل برای این درمان در نظر گرفته می شوند:
- زنان با انسداد یا آسیب در یک یا هر دو لوله فالوپ؛
- مردان با تعداد اسپرم کم و تحرک کم اسپرم
- زنان با مشکلات تخمک گذاری
- زنان مبتلا به اختلالات رحم و تخمدان
- افرادی که مشکلات ژنتیکی دارند؛
- افرادی که ناباروری غیرقابل توضیح دارند.
دلایل شکست IVF چیست؟
میزان موفقیت IVF به عوامل زیادی از جمله سن مادر، علت ناباروری، کیفیت سلول های جنسی و جنین، BMI مادر، سبک زندگی زوجین و غیره بستگی دارد. موفقیت IVF برابر با درصد تولد زنده در این روش است. در برخی موارد اگر زوجین دستورات پزشک متخصص را رعایت کنند، اولین سیکل IVF با موفقیت همراه خواهد بود.
دلایل اصلی شکست IVF به شرح زیر است:
- سن بالای مادر؛
- گرید پایین جنین
- نارسایی اولیه تخمدان (POI)
- شکست کاشت
- مشکلات رحمی مانند آندومتریوز
- سبک زندگی ناسالم؛
- ناهنجاری های کروموزومی
نقش سن مادر در شکست یا موفقیت IVF
یکی از مهمترین دلایل شکست IVF سن مادر است. هر چه سن مادر بیشتر باشد، میزان موفقیت IVF کمتر است. بررسی ها نشان داده است که میزان موفقیت IVF برای زنان 35 ساله حدود 32 درصد است، در حالی که این میزان برای زنان بالای 40 سال به 16 درصد کاهش می یابد. به طور کلی با افزایش سن زنان، ذخیره تخمدان و پاسخ بدن آنها به داروهای القای تخمدان کاهش می یابد. تخمک های بازیابی شده از زنان بالای 40 سال کیفیت پایینی دارند. در نتیجه، جنین های حاصل از گرید پایینی برخوردار هستند. علاوه بر این، زنان بالای 35 سال ممکن است با اختلالات کروموزومی در جنین، شکست در لانه گزینی و سقط جنین مواجه شوند.
کیفیت جنین در IVF
گرید جنین به کیفیت سلول های جنسی بستگی دارد. جنین های گرید بالا می توانند تا 120 ساعت به مرحله بلاستوسیست برسند و به راحتی به اندومتر بچسبند. اگرچه ژنوم سلول های جنسی قابل تغییر نیست، اما والدین می توانند با داشتن یک سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل، کیفیت اسپرم و تخمک خود را بهبود بخشند. بار دیگر، سن مادر می تواند بر کیفیت جنین و شکست IVF تاثیر بگذارد. اگرچه یکی از چهار جنین به طور کامل در طول فرآیند IVF رشد می کند، شانس موفقیت آمیز بودن IVF در زنان 40 ساله تقریباً 15٪ است. یکی از راه های غلبه بر مشکل کیفیت پایین تخمک، استفاده از تخمک های اهدایی زنان زیر 30 سال است که با وجود عدم ارتباط ژنتیکی بین مادر و نوزاد، شانس موفقیت IVF را افزایش می دهد.
کیفیت جنین نیز با کیفیت اسپرم مرتبط است. عواملی مانند تعداد اسپرم، مورفولوژی، تحرک و غلظت برای داشتن یک جنین گرید بالا حیاتی هستند. بنابراین، هر گونه کمبود در پارامترهای اسپرم می تواند منجر به مشکلات درمان ناباروری و شکست روش های کمک باروری مانند IVF، ICSI یا IUI شود.
علاوه بر این، شرایط آزمایشگاهی برای رشد جنین و دقت و سرعت در فرآیند انتقال می تواند تا حد زیادی بر کیفیت جنین تأثیر بگذارد. محیط کشت نامناسب و وجود اختلال کروموزومی در سلول های جنسی نیز می تواند در 5 تا 10 درصد موارد منجر به شکست لانه گزینی شود. بنابراین، اگر اختلال کروموزومی در DNA زوجین شناسایی شود، باید آزمایش PGD (تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی یا غربالگری جنین) را انجام دهند تا خطر انتقال بیماری های ارثی کاهش یابد.
نارسایی اولیه تخمدان و شکست IVF
زن در هر چرخه IVF برای افزایش تولید تخمک از داروهای القای تخمک گذاری استفاده می کند. با این حال، اگر او نارسایی اولیه تخمدان (POI) داشته باشد، بدن او به داروهای IVF پاسخ نمیدهد بنابراین تخمک بالغ کافی تولید نمیکند. داشتن ذخایر کم تخمدان و POI یکی از دلایل شکست IVF است.
مشکلات رحمی؛ دلایل اصلی شکست IVF
رحم سالم یکی از مهمترین عوامل موفقیت IVF است. در صورت شکست مکرر IVF، پزشک متخصص زنان و زایمان با استفاده از هیستروسکوپی و سونوگرافی داپلر، رحم را به دقت بررسی می کند. در روش هیستروسکوپی از دوربین باریک مخصوصی به نام هیستروسکوپ برای بررسی تمام قسمت های رحم و لوله های فالوپ استفاده می شود. اگر مانع یا مشکلی در اندام های تناسلی زنانه وجود داشته باشد، پزشک آن ها را قبل از شروع عمل IVF برطرف می کند.
شکست کاشت در IVF
در IVF، جنین حاصل پس از مرحله لقاح به رحم مادر منتقل می شود و فرآیند لانه گزینی آغاز می شود. دلایل شکست IVF مانند کیست های تخمدان، کاهش جریان خون رحم و اضطراب پس از انتقال جنین می تواند میزان شکست کاشت را افزایش دهد. در برخی موارد، رشد جنین قبل از لانه گزینی متوقف می شود.
سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم منجر به شکست IVF می شود
برای افزایش شانس موفقیت IVF، قبل از شروع درمان باید یک سبک زندگی سالم داشته باشید. برای اینکه بدانید چه چیزی پارامترهای اسپرم و تخمک شما را بهبود می بخشد، به خواندن مطالب ذیل ادامه دهید:
- مصرف مکمل های ویتامین و اسید فولیک؛
- نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز؛
- مصرف میوه و سبزی تازه، به ویژه آنهایی که ویتامین C و D دارند.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم سرشار از فیبر، پروتئین و مواد معدنی
- اجتناب از استعمال دخانیات؛
- حفظ BMI سالم؛
- اجتناب از نوشیدن الکل و نوشیدنی های کافئین دار؛
اختلال کروموزومی؛ علت شکست IVF
اختلال کروموزومی در سلول های جنسی بر کیفیت جنین تأثیر می گذارد و در بسیاری از موارد باعث شکست IVF می شود. در زنان بالای 35 سال، کروموزوم های تخمک به درستی تقسیم نمی شوند، بنابراین 23 کروموزوم در تخمک وجود نخواهد داشت.
ناهنجاری کروموزومی در اسپرم بر ساختار کروموزومی جنین نیز تأثیر می گذارد و خطر سقط جنین را افزایش می دهد. معمولاً مرد در 15 درصد از آنالیزهای مایع منی با نتایج طبیعی مشکل DNA دارد. تست DFI می تواند میزان شکست IVF را در زوج هایی که مشکل DNA دارند، تشخیص دهد. البته انجام تست DFI اجباری ندارد اما نقش تشخیصی مهمی در یافتن علت ناباروری و شکست مکرر IVF دارد. همچنین می توان از تست PGD برای بررسی سلامت و یکپارچگی کروموزومی جنین استفاده کرد.
لازم به ذکر است که گاهی اوقات اختلالات کروموزومی و نقص ژنتیکی، عدم توانایی بدن در تقسیم سلولی و رشد جنین، درجه پایین جنین و پس زدن جنین توسط سیستم ایمنی مادر باعث لانه گزینی و شکست IVF می شود.
بیماری هایی که باعث شکست IVF می شود
اختلالات لخته شدن خون در زنان می تواند باعث عدم رشد جنین در IVF شود. علاوه بر این، برخی بیماری ها مانند آندومتریوز، عفونت مزمن لوله فالوپ و غیره می توانند از لانه گزینی یا رشد جنین جلوگیری کرده و باعث شکست در IVF شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- کیفیت پایین تخمک: سندرم فولیکول خالی (EFS)
در زنان با کیفیت تخمک پایین، فولیکول ها به دلیل ذخیره کم تخمدان به طور کامل رشد نمی کنند. همچنین، برخی از مشکلات در بازیابی تخمک های بالغ وجود دارد. در برخی موارد، حتی زمانی که مادر از داروهای القای تخمک گذاری استفاده می کند و تخمک های بالغ تولید می کند، به دلیل کیفیت پایین تخمک ها “خالی” در نظر گرفته می شوند. چسبندگی لگن و انسداد رحم توسط اندومتریومای تخمدان نیز ممکن است باعث تشکیل تخمک های خالی شود.
- ذخیره تخمدان کم
کاهش بیش از حد ذخیره تخمدان می تواند بر میزان موفقیت IVF تأثیر بگذارد. اگر ذخیره تخمدان کمتر از یک باشد، IVF احتمالا ناموفق خواهد بود. در چنین مواردی، متخصص باروری استفاده از تخمک اهدایی را پیشنهاد می کند.
- مشکل انتقال جنین
گاهی اوقات علت شکست IVF مشکلاتی است که در حین انتقال جنین اتفاق می افتد. استفاده از کاتتر و ابزار نامناسب یا قرار دادن جنین در محل نامناسب رحم باعث شکست IVF می شود. از طرفی با اصلاح زاویه دهانه رحم و رحم، انتقال جنین توسط کاتترهای انعطاف پذیر و با کیفیت و استفاده از سونوگرافی در حین انتقال، شانس موفقیت آمیز بودن IVF افزایش می یابد.
- مشکل رحم یا لوله های فالوپ
وضعیت لوله های فالوپ در IVF بحرانی است. در صورت وجود انسداد در لوله های فالوپ، باید قبل از شروع درمان از طریق سالپنژکتومی برداشته شوند.
اقداماتی که از شکست IVF جلوگیری می کند ؟
از آنجایی که اختلالات لوله فالوپ شانس موفقیت IVF را کاهش می دهد، تشخیص و درمان آن بسیار مهم است. بنابراین، موارد زیر باید قبل از IVF انجام شود:
- تشخیص و درمان هیدروسالپینکس (عفونت مکرر رحم)؛
- شناسایی و رفع انسداد یا چسبندگی لوله ها؛
- انجام لاپاراسکوپی برای حذف ضایعات دهانه رحم؛
- انجام جراحی هیستروسکوپی؛
- گرفتن سونوگرافی از رحم و عروق آن.
- سطح نامتعادل TSH
آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون TSH و سایر هورمون ها مانند FSH، LH و AMH به بررسی احتمال سقط جنین و تشخیص مشکلات تیروئید مادر کمک می کند.
- مشکلات خونی
لخته شدن خون و غلظت خون می تواند زندگی مادر را تهدید کند و احتمال سقط جنین را افزایش دهد. مشکلاتی مانند سندرم هیوز یا سندرم آنتی فسفولیپید را می توان با داروهای رقیق کننده خون مانند Clexane و دوز پایین آسپرین درمان کرد. سایر مشکلات خونی که ممکن است بر IVF تأثیر بگذارد عبارتند از ترومبوفیلی، بیماری های خود ایمنی و غیره.
- عفونت
ابتلا به عفونت واژن و رحم در طی IVF ممکن است منجر به سقط جنین شود. عفونت با آزمایش خون و آنتی بیوتیک قابل تشخیص و درمان است. لیستریا و سرخک، عفونت های ناشی از توکسوپلاسموز (قابل انتقال از طریق مدفوع گربه و میوه ها و سبزیجات شسته نشده) و غیره از دیگر عوامل افزایش خطر سقط جنین هستند.
- مشکلات دیگر
برخی عوامل دیگر مانند کمبود مواد مغذی، اضطراب، استرس، دیابت کنترل نشده، سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض آلاینده ها و مواد شیمیایی نیز باعث افزایش میزان شکست IVF می شوند.
شکست مکرر IVF به چه معناست؟
تکرار سه بار چرخه IVF کاملا طبیعی است اما در صورت شکست بیش از سه بار باید دلیل آن بررسی شود. دو دلیل اصلی برای شکست IVF وجود دارد.
اولاً جنین مشکل دارد و ثانیاً زوج مشکل دارد. وضعیت نامناسب رحم، کیفیت و تعداد پایین تخمک و اسپرم، کیفیت پایین جنین های حاصله و انتقال نامناسب جنین از عوامل اصلی شکست مکرر IVF هستند. اگر IVF با وجود کیفیت بالای جنین و وضعیت خوب رحم بیش از سه بار شکست بخورد، پزشک معاینات بیشتری را برای یافتن علل آن انجام می دهد.
کلام آخر
IVF از ابتدا با تجویز دارو های نازایی جهت تحریک تخمدان توسط متخصص ناباروری و آی وی اف شروع میشود. در صورتی که از رژیمهای دارویی مناسب استفاده شود و ذخیره تخمدان بیمارهم پایین نباشد تعداد فولیکولها جهت پانکچر ( تخمک گیری ) قابل قبول خواهد بود. برخی از زوجها چندین بار آی وی اف ناموفق داشته اند که بایستی علل آن مورد بررسی قرار گیرد.در این مقاله به دلایلی که منجر به شکست آی وی اف IVF می شود اشاره کرده ایم.
