در برخی موارد، دارو یا سایر روش های کمک باروری نمیتواند در پیشگیری از علل ناباروری مؤثر باشد. به عنوان مثال، اگرچه یک زن دارای اندام های تناسلی سالمی است، اما ممکن است به دلیل شرایطی مانند کهولت سن، کیفیت پایین تخمک، یائسگی زودرس و سایر اختلالات نتواند بچه دار شود. در چنین مواردی، IVF با تخمک اهدایی تنها راه کمک به مشکل باروری است.
اهدای تخمک چیست و چگونه انجام می شود؟
اهدای تخمک یک روش درمانی برای باروری زنانی است که تخمک هایشان به دلیل عواملی مانند کهولت سن برای بارور شدن کافی نیست. در این روش تخمک گرفته شده از شخص ثالث با اسپرم مرد در آزمایشگاه تلقیح می شود و جنین حاصل به رحم زن منتقل می شود (این روش درمان ناباروری با IVF است).
چه کسانی از روش درمانی تخمک اهدایی استفاده می کنند؟
روش اهدای تخمک جایگزینی برای زنان با کیفیت تخمک ضعیف است. همچنین می توان از این روش در مواردی استفاده کرد که ممکن است یک بیماری ژنتیکی از مادر به جنین منتقل شود. گاهی اوقات، یک روش آزمایشگاهی مانند PGD نمی تواند اختلالات ژنتیکی را درمان و شناسایی کند.
اگر می خواهید در مورد تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی (PGD) یا غربالگری جنین بیشتر بدانید، این مقاله را مطالعه کنید.
به طور کلی افراد زیر می توانند از روش تخمک اهدایی برای درمان مشکلات باروری استفاده کنند:
- زنان بالای 35 سال؛
- زنان مبتلا به هیپوگنادوتروپیک؛
- زنان مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان؛
- زنان با سابقه اوفورکتومی (برداشتن تخمدان ها)؛
- زنان با سابقه شیمی درمانی یا پرتودرمانی؛
- پاسخ ندادن تخمدان ها به داروهای محرک تخمک گذاری؛
- وجود علائم قطعی کاهش ذخیره تخمدان؛
- سقط مکرر غیر قابل درمان؛
- یائسگی
الزامات گیرنده تخمک اهدایی
- داشتن سن بین 21 تا 35 سال؛
- مطلقه بودن یا بیوه بودن؛
- ترجیحا داشتن یک فرزند سالم؛
- از نظر ژنتیکی سالم بودن؛
- نداشتن بیماری هایی مانند ایدز، هپاتیت، سیفلیس و غیره؛
- معتاد نبودن؛
- داشتن حجم و ذخیره طبیعی تخمدان؛
- داشتن معرفی نامه پزشک که نشان می دهد فرد واجد شرایط استفاده از اهدای تخمک است.
IVF با تخمک اهدایی چگونه است ؟
در IVF با تخمک اهدایی، هم اهداکننده و هم گیرنده باید معاینات متعددی را انجام دهند. گیرنده باید تحت معاینه فیزیکی، ماموگرافی، کولونوسکوپی، سونوهیستروگرافی و غربالگری قرار گیرد. همچنین باید چندین آزمایش خون با فواصل زمانی مشخص انجام دهد تا سطح هورمون، گروه خونی، سرخجه، هپاتیت، اچ آی وی و… اندازه گیری شود.
احتمالاً از اهداکننده خواسته می شود تا حدود 8 تا 10 ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن خودداری کند. همچنین از او خواسته می شود که در روز جراحی از لنزهای تماسی، جواهرات، آرایش و لاک ناخن استفاده نکند. اهداکننده با تزریق داخل وریدی در اتاق عمل بیهوش می شود.
مراحل IVF با تخمک اهدایی
در فرآیند اهدای تخمک، تخمک اهداکننده با اسپرم پدر مورد نظر در آزمایشگاه بارور می شود. سپس تخمک یا جنین بارور شده به رحم مادر مورد نظر منتقل می شود. فرآیند بازیابی تخمک تحت بی حسی موضعی انجام می شود.
قبل از انجام عمل اهدای تخمک، اهداکننده باید طبق برنامه اعلام شده به مرکز ناباروری مراجعه کند. در مرحله اول اهداکننده باید توسط متخصص زنان و زایمان معاینه شود. سپس باید تحت معاینه اولتراسوند قرار گیرد و آزمایشاتی از قبیل ایدز، هپاتیت، اعتیاد و غیره انجام دهد. در نهایت اهداکننده می تواند برای اهدای تخمک خود از پزشک اجازه بگیرد.
برای انجام IVF اهداکننده تخمک، پزشک دوره قاعدگی اهداکننده را تنظیم می کند و آن را با دوره قاعدگی گیرنده هماهنگ می کند. این روند حدود یک ماه طول خواهد کشید. البته پزشک برای انتخاب اهداکننده مناسب برای هر فرد، سلامت اهداکننده و شباهت ظاهری (فنوتیپی) اهداکننده و پذیرش شامل رنگ پوست، رنگ چشم، رنگ مو و ساختار بدن را در نظر می گیرد. پزشک همچنین محرمانه بودن هویت اهداکننده را حفظ می کند.
اهدا کننده پس از انجام معاینه اولتراسوند وارد فرآیند مصرف داروهایی برای تحریک تخمدان ها برای تحریک تخمک گذاری می شود. بیشتر این داروها به مدت ده روز مصرف می شوند. هنگامی که فولیکول ها به اندازه مناسب رسیدند، پزشک روز مشخصی را برای بازیابی تخمک ها از تخمدان اهداکننده تعیین می کند.
نمونه اسپرم از همسر گیرنده در همان روز گرفته می شود. سپس تخمک اهدایی با اسپرم در ظرفی در آزمایشگاه بارور می شود. فرآیند بازیابی تخمک یک عمل سرپایی است که تحت بی حسی موضعی انجام می شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد فرآیند بازیابی تخمک اینجا را کلیک کنید.
جنین حاصل از اسپرم همسر گیرنده تشکیل شده و تخمک اهدایی به رحم گیرنده منتقل می شود. حدود دو یا سه جنین اغلب در هر چرخه IVF منتقل می شود. دریافت کننده تخمک می تواند بعد از 14 روز آزمایش بارداری بدهد.
بعد از دریافت تخمک اهدایی چه انتظاری باید داشت؟
پس از دریافت تخمک اهدایی، ممکن است برای بهبودی نیاز به یک یا دو روز مرخصی از محل کار داشته باشید. با این حال، اگر از نظر فیزیکی و ذهنی برای بازگشت به فعالیت های روزانه خود احساس آمادگی می کنید، می توانید این کار را انجام دهید.
مراقبت های بعد از اهدای تخمک
پس از فرآیند دریافت و اهدای تخمک، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک ها را برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب در رحم تجویز کند. از اهداکننده خواسته می شود که برای معاینه به پزشک مراجعه کند. در بیشتر موارد، اهداکنندگان می توانند یک روز پس از بازیابی تخمک به فعالیت های معمول خود بازگردند.
اما در صورت بروز هر یک از عوارض زیر باید فوراً آن را به پزشک گزارش دهید:
- دمای بدن بیش از 38 درجه سانتیگراد؛
- درد شدید شکم یا نفخ؛
- حالت تهوع و استفراغ مزمن؛
- خونریزی غیر طبیعی رحم (خونریزی کم طبیعی است)؛
- ادرار دردناک یا دشوار؛
- ضعف یا سرگیجه.
میزان موفقیت IVF با تخمک اهدایی
میزان موفقیت IVF با تخمک اهدایی به عوامل مختلفی از جمله سن مادر، کیفیت سلول های جنسی و جنین، وضعیت سلامت عمومی مادر و تعداد جنین های منتقل شده بستگی دارد.
به طور متوسط، احتمال اینکه یک چرخه اهدای تخمک منجر به بارداری شود 50٪ است. در مقایسه با میزان ریسک چرخه اهدای تخمک که بسیار پایین است، میزان موفقیت آن کاملا قابل قبول است.
عوارض اهدای تخمک چیست؟
مشکلات تزریق : پزشک از داروهای هورمونی تزریقی برای تحریک تخمدان ها برای آزادسازی تخمک های سالم استفاده می کند. اکثر افراد در حین تزریق هیچ مشکلی نخواهند داشت، اما در برخی موارد، برخی دچار آلرژی، قرمزی، کبودی و در موارد نادر احتباس مایعات، درد سینه و تغییرات خلقی می شوند.
علاوه بر این، تزریق داروهای هورمونی ممکن است باعث قاعدگی نامنظم در سیکل های قاعدگی بعدی شود.
کیست های تخمدانک کیست تخمدان در حدود 1 درصد از زنانی که تخمک خود را اهدا کرده بودند گزارش شده است.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان: گاهی اوقات، اهداکننده تخمک به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان و عوارضی مانند کم آبی، آسیب کلیه، احتباس مایعات در اندام ها و اختلالات لخته شدن خون مبتلا می شود.
هورمون های محرک تخمدان برای انجام بازیابی تخمک تزریق می شوند تا تخمدان بتواند چندین تخمک را آزاد کند. اگر بدن اهداکننده نتواند هورمون های تزریق شده را کنترل کند، ممکن است آلرژی داشته باشد و سلامتی آنها در خطر باشد.
گرگرفتگی: برخی از عوارض تزریق هورمون تحریک تخمدان عبارتند از: گرگرفتگی، تعریق، اضطراب، خشکی واژن، بی خوابی، ضربان قلب سریع و احساس گرمای شدید.
افسردگی:برخی از اهداکنندگان تخمک پس از عمل دچار افسردگی می شوند. توصیه می شود قبل از اقدام، فرد از نظر ذهنی برای اهدا آماده شود.
سرطان
مطالعات نشان می دهد که از آنجایی که یک زن در طول فرآیند اهدای تخمک داروهای هورمونی زیادی مصرف می کند، اهدای مکرر تخمک می تواند خطر ابتلا به سرطان رحم و تخمدان را افزایش دهد.
کلام آخر
در بعضي موارد علل ناباروري به گونه اي نيست كه با تجويز دارو يا روش هاي درمان ناباروری بتوان آنها را رفع كرد. براي مثال در بعضي زنان به خاطر سن بالا، يائسگي زودرس و اختلالات ديگر به علت نداشتن تخمك از امكان باروري محروم اند.در اين افراد تنها راه باروري دريافت تخمك اهدايي از يك داوطلب است که در پزشک معالج معمولا IVF با تخمک اهدایی را به آن ها پیشنهاد می دهد. اين روش هم اكنون در كشور ما پس از طي مراحل شرعي و قانوني آن سالهاست كه مورد استفاده قرار مي گيرد.